۰۲ مهر ۱۳۹۳

می‌خواهم ببینم

من تا لازم نباشد سوار هواپیما نمیشوم، و همیشه حاضرم، در صورت پیدا شدن همسفر خوب، به جای این کار بیستساعت رانندگی کنم. اما وقتهایی که مجبورم، همیشه جای کنار پنجره خواستهام، و تا به امروز خوشبختانه همیشه هم گیرم آمده است.
به نظر من جای آدم توی هوا نیست. اگر خداوند میخواست که بشر مثل پرندهها به هوا برود، به آدم پر میداد.
از طرف دیگر همه هواپیماهایی که از باند بلند میشوند، در هر صورت دیر یا زود یک جایی پایین میآیند. در این تردیدی نیست، اما مهم طریق پایین آمدن آنهاست. البته اغلب آنها طبق آمار و ارقام، روی چرخهایشان فرود میآیند، اما این حرف نمیتواند مایه دلخوشی من باشد، زیرا بلاهایی که در زندگی سر من آمده است، تقریبا هیچوقت از جنس بلایای «اغلب» نبوده است. با این وصف، چرا باید این هواپیمایی که در آن نشستهام الزاما در فرودگاه مقصد، مثل اغلب موارد روی چرخهایش پایین بیاید؟
به همین خاطر تمام مدت از پنجره به بیرون زل میزنم. دوست دارم اگر موتور هواپیما آتش گرفت، یا اصابت راکتی بال آن را کند، به کوه یا به هواپیمای دیگری برخورد کرد، حتما صحنه را ببینم (شما دوست ندارید؟ :)
ممکن است کسی بگوید: خب، تصور کن دیدی. دیدن این صحنه به چه دردی میخورد؟ 
جواب این سؤال را نمیدانم. اما یک چیز روشن است: کسی که این صحنه را دیده باشد، چیزی را می‌داند که ما آن را یک روز بعد در روزنامه‌ها می‌خوانیم. 

۲۸ شهریور ۱۳۹۳

نیوشا توکلیان هنرمند و عکاس خبری ایرانی

جایزه ۵۰هزاریورویی بنیاد كارمينيك مشروط بوده است. ارزیابی و داوری در مورد اثر هنری تنها بر اساس معیارهای هنری نبوده است. بنیاد كارمينيك در صورتی هنرمند ایرانی را می‌پذیرد/ اثر او به شرطیلایقجایزه دانسته میشود که با روایت غربیها از «ما» سازگار باشد یا آن را تقویت کند. این بنیاد در واقع به ما میگوید، مهم نیست شما چگونه هستید، شما آنطور هستید که ما میگوییم
نیوشا توکلیان میگوید نه. و این وجدآور است.

در این وضعیتی که خیلی ازهموطنانحاضرند، برای خیلی کمتر از پنجاههزار یورو، نقش میمون دست‌آموز سیرک را بازی کنند، نیوشا توکلیان مرا امیدوار کرد. من به نیوشا توکلیان مدیونهستم.

تئوریبافها، انتلکتوئلها و هنرمندان وطنی در مورد فردیت، خودمختاری و استقلال رأی،حرف زیاد زدهاند. و زیاد مورد انتقاد قرار گرفتهاند که با تمام «این حرفها»، در وقت عمل، طور دیگری رفتار میکنند. نیوشا توکلیان به طرز سؤتفاهمناپذیری به حرف جامهی عمل پوشاند. رفتار او برای تمام کسانی که در عرصه عمومی فعال هستند، سرمشق ارزشمندیست.

به نظر من خبرنگاران و نویسندههایی که ماجرای نیوشا توکلیان را بعد از یک گزارش و یک مصاحبه تمامشده تلقی میکنند، به طرز شدیدی وظیفه خبرنگاری خود را زیر پا می‌گذارند. ماجرای پسدادن جایزه از سوی توکلیان، خیلی مهمتر از دریافت جایزه شوالیه هنر است.

همانطور که توکلیان در مصاحبه میگوید، یک چنین جایزهای برای زندگی حرفهای او گام بلند موفقتآمیزی میبود. اما او با وفاداری به خود، با ایستادگی روی روایت خود، از جایزهای صرفنظر میکند که مشروط به تأیید روایت بیگانه‌ای است که بر حسب منافع ضدایرانی جعل شده است. در صورتی که نیوشا توکلیان با پذیرش رشوه پنجاههزار یورویی به ارادهای که یقینا خیرخواه ما نیست، تن در میداد، شاهد مقالات و نوشتههایی با عناوینی نظیر «دوباره یک زن ایرانی افتخار آفرید»، «نیوشا توکلیان جایزه دومیلیارد ریالی مهم‌ترین بنیاد عکاسی فرانسه را از آن خود کرد» میبودیم. هیچ بعید نبود بیبیسی در مورد نمایش مجموعه عکسهای هنرمند ایرانی نیوشا توکلیان تحت عنوان «نسل سوخته» مقاله و گزارش بنویسد.

نیوشا توکلیان خبرنگار است. از خودم می‌پرسم، چطور همکاران او میتوانند با نشر یکی دو مطلب سروته چنین ماجرایی را هم بیاورند، و احساس پوچی نکنند؟
آیا شنیدن اینکه بنیاد هنری كارمينيك نیوشا توکلیان را به دروغگویی متهم کرده است وجدان آن‌ها را نمیخراشد؟ آیا پشت همکار خود را می‌گیرند، یا دوست دارند کمافی‌السابق در مورد جایزه شوالیه انشاهای حالبهمزن بنویسند، در نشئگی افتخار و احترام هذیان بگویند و از ماتحت «استاد عباسخان کیارستمی دامت افاضاته عالیه» تناول کنند؟

نه. نیوشا توکلیان از جنس این‌ها نیست. در شخصیت این فرد چیزی هست که آن‌ها فاقد آن هستند. نیوشا توکلیان با رفتار خود آن‌ها را به خودشان نشان میدهد، و خواست آن‌ها که هرچه زودتر از کنار این اتفاق ردشوند، قابل فهم است.


شخصا، بدون امید نسبت به درک و تشخیص اهمیت این رخداد از سوی این دوستان، خیالات  خوش‌انگارانه‌ای بافته‌ام:
کاش میشد ورای مرزهای عقیدتی و حزبی کمپینی را با اهداف/ خواستههای زیر تدارک دید:
- برگزاری هر چه سریعتر نمایشگاه عکسهای نیوشا توکلیان در ایران
- درخواست از ناشران معتبر کشور مبنی بر چاپ کتاب مورد نظر نیوشا توکلیان در اسرع وقت و به شکل و کیفیت مرغوب.

به نظر من حیف است وقت آدمهایی که مولد علم و هنر هستند، در راه قسط یخچال یا «اجاره خانه» تلف شود. جامعهای که در جهت آسایش و راحتی کار تولیدکنندگان علم و هنر به جد نمیکوشد، زیانکار است. در مورد خانم توکلیان نیز این حرف صدق میکند. پنجاههزار یورو پول کمی نیست و میتوانست امکانات بیشتری را در اختیار او بگذارد، و دستوبال او را برای کار باز کند

اگر این کمپین در آلمان میبود، پیشنهاد میدادم که با ایجاد یک حساب بانکی از عموم بخواهیم به عنوان ادای دین به نیوشا توکلیان در جمعآوری پنجاههزار یورو شرکت کنند. اینجا ولی متأسفانه ایران است!

اما هدف از بازکردن یک حساب بانکی میتواند، «پرداخت یکسال اجاره خانه نیوشا توکلیان» باشد. (نیوشا توکلیان هم به فکر «خانه ما» بوده است).

ما میتوانیم مشترکا برای نیوشا توکلیان یک دوربین عکاسی بخریم.

عکاسها عاشق لنز هستند
ما میتوانیم برای دوربین نیوشا توکلیان یک لنز بخریم.
...

خاصیت این کمپین:
اولین خاصیت این است که همگان را از وجود یک چنین آدم سربلندی در میان ما باخبر میکند
پیام این کمپین به هنرمندان (خبرنگاران/ نویسندگان) جوانی که برای فردیت و استقلال خود ارزش قایلاند این است که ما به عنوان جامعه دوستداران هنر، مستقل از اینکه سایت جشنواره کن چه میگوید، قدر شما را میدانیم و برای شما احترام قایل هستیم

یک چنین کمپینی احتمالا میتواند باعث گفتگوهایی در مورد ارزش و شیفتگی زیاده از حد نسبت به جوایز بنیادهای هنریجهانیشود. شاید گفتگوهایی در بگیرد در مورد وجاهت بنیادهای هنری غربی در امر ارزشگذاری آثار هنری داخلی/ و فرصتها و اختلالاتی که این رویکرد میتواند برای جامعه هنری داشته باشد ... و این‌جور گفتگوها حتما روشنگرانه و مثمر ثمر خواهد بود.


چرا نيوشا توكليان جايزه ۵۰ هزار يورویی خود را پس داد

۲۴ شهریور ۱۳۹۳

چرا نيوشا توكليان جايزه ۵۰ هزار يورویی خود را پس داد

روزنامه اعتماد-ليدا صدرالعلمايی +
يكي از مهمترين جوايز عكاسي جهان، در پنجمين سال تاسيس خود به عكاس جواني از ايران به نام نيوشا توكليان رسيد. بنياد كارمينيك در چهار سال گذشته جايزه ۵۰ هزار يورويي فتوژورناليسم خود را به چهار عكاس مرد اروپايي اهدا كرده؛ تا اينكه امسال عكسهاي يك عكاس زن ايراني نظر داوران اين جايزه را به خود جلب كرد، اما خبر به همين جا ختم نميشود. توكليان اين جايزه را بعد از دريافت براي اين بنياد پس فرستاد و بالطبع برگزاري نمايشگاه مجموعه عكسهايش توسط اين بنياد هنري فرانسوي و همچنين چاپ كتاب اين مجموعه لغو شد. با او كه اين روزها در عراق مشغول عكاسي است درباره دلايلش براي نپذيرفتن اين جايزه، گفتوگويي كردهايم كه ميخوانيد.
از مجموعه عكسي كه براي اين مسابقه آماده كرده بوديد بگوييد. موضوع محوري آن چه بود و چه مدت وقت صرف آن شد؟
اين مجموعه حاوي ۲۰۰ قطعه است كه به صورت پرتره، داكيومنتري و لنداسكيپ عكاسي شده است. حدود شش ماه شبانهروز روي اين پروژه كار كردم. سوژه اصلي اين عكسها جوانان ايراني و زندگي روزمره آنها در تهران است. آدمهاي معمولي كه شايد به ظاهر جذابيت خاصي براي دوربين نداشته باشند اما به گمان من اگر كمي دقيقتر نگاه كنيد، زندگيشان پر از داستان است. جواني كه در كافهيي كوچك در تهران كار ميكند، معلم جواني كه زبان انگليسي تدريس ميكند و هر روز براي رسيدن به محل كارش در شهرري سوار اتوبوس ميشود... جواناني كه از دريچه نگاه بسياري از ما، زندگيشان جزو عاديترين و معموليترين تصاوير است.
از شيوه كارتان و همينطور علت انتخاب اين سوژه بگوييد. فكر ميكنيد مجموعه شما چه تفاوتي با عكسهايي دارد كه تا به حال در جهان از ايران ديده شده است؟
در شهر از كنار آدمها كه ميگذشتم، كسي را انتخاب ميكردم كه احساس ميكردم ميتواند قصهيي براي خودش داشته باشد، با آنها همراه ميشدم و سعي ميكردم به جاي آنكه فقط از خودشان عكاسي كنم، تهران را از دريچه نگاه آنها ببينم. سعي كردم اين مجموعه بخش كوچكي از داستان زندگي اين آدمهاي معمولي را تصوير كند. عكسهايي كه معمولا از ايران ديده ميشود پر از تضاد و كنتراست است و من به عنوان يك عكاس ايراني از اين نگاه خسته شدهام. علت اصلي انتخاب چنين سوژهيي دور شدن از همين نگاه تكراري بود. البته كار براي من به مراتب سختتر بود. چرا كه به تصوير كشيدن تضاد، كار بسيار آسانتري است. نام اين مجموعه هم شد «صفحات خالي يك آلبوم عكس ايراني» كه البته بعدها همين عنوان تبديل شد به يكي از موارد اختلاف ميان من و آقاي كارمينيك، موسس اين جايزه.
پس از آنكه نامتان به عنوان برنده اين جايزه اعلام شد، چه اتفاقي افتاد؟
همانطور كه گفتم در اين مجموعه سعي كردم از نگاه تكراري و كليشهيي كه به ايران وجود داشت دوري كنم. نگاهي كه تضادها و سوژههاي به لحاظ بصري چشمگير را به تصوير ميكشيد. شش ماه پيش كه داوران من را به عنوان برنده بخش فتوژورناليسم انتخاب كردند و من مجموعه را به آقاي كارمينيك تحويل دادم، واكنش اوليه او اين بود كه اين عكسها ابدا چيز خاصي نيست و سوژهها بسيار معمولياند. برايشان توضيح دادم كه اين كاملا فكر شده است و انتخاب شخصي من بوده است. با توجه به اختلافنظري كه بين ما وجود داشت، كمي ترديد در من ايجاد شد اما داوران اصرار كردند كه اين اختلافنظرها برطرف ميشود و بالاخره به تفاهم خواهيد رسيد. قرار بر اين بود كه نمايشگاه اين مجموعه با اتفاق نظر من و اين بنياد برگزار شود و پس از آن هم تمام ۲۰۰ قطعه عكس در قالب يك كتاب به چاپ برسد كه طبعا چنين اتفاقي براي زندگي حرفهيي من يك گام بلند موفقيتآميز بود. در ادامه اما اتفاقاتي افتاد كه مرا ميان انتخاب اين فرصت و استفاده از تبعات اين موفقيت و حفظ استقلال هويت هنري و فكريام قرار داد. دو راهي كه در نهايت به پس دادن جايزه منتهي شد.
اختلاف نظر شما با موسس اين بنياد در چه مواردي بود؟ چرا آن تفاهمي كه گفتيد شكل نگرفت؟
روند طولاني گفتوگوها و نشستهاي پياپي در ادامه مرا به اين نتيجه رساند كه براي پذيرفتن اين جايزه بايد اجازه دهم كه در اثري كه خلق كردهام دخالت كنند و نتيجه اين دخالتها به هيچوجه مطلوب من نبود. اول از همه اينكه آقاي كارمينيك تاكيد كردند كه اسم اين مجموعه بايد به «نسل سوخته» تغيير پيدا كند. عنواني كه به گمان من بسيار كليشهيي و سرشار از قضاوت بود و به هيچوجه با نگاه من به عنوان خالق اثر همخواني و سنخيت نداشت. در برگزاري نمايشگاه هم مشكلاتي داشتيم؛ از بين اين مجموعه ايشان ۳۰ عكس را به انتخاب خودشان اديت كرده بودند كه باز هم با آن موافق نبودم. ترجيح ميدادم عكسهايي از اين مجموعه در نمايشگاه به معرض ديد گذاشته شود كه هر چه بيشتر و بهتر مفهومي كه در ذهن داشتم را به مخاطب منتقل كند. در نهايت احساس كردم پس از دو بار سفر به فرانسه در اين سه ماه و چندين جلسه گفتوگو براي رسيدن به يك نقطه مشترك، آزادي هنري من كه بالاترين و مهمترين عنصر در زندگي حرفهيي من است زير سوال ميرود. به اين نتيجه رسيدم كه راه ديگري ندارم جز آنكه جايزه ۵۰ هزار يورويي، نمايشگاه و كتاب را فراموش كنم. چاپ كتاب مجموعه عكسهايم با چنين عنواني برايم غيرقابل تحمل بود. احساس كردم تمام پيشينه كاري من و هر موفقيتي كه تا به اينجا كسب كردهام با چنين كاري زير سوال ميرود. با اينكه زحمت بسيار زيادي براي اين پروژه كشيده بودم و تمام وقتم را به مدت شش ماه صرف كار بر روي آن كرده بودم، نتوانستم خودم را راضي كنم كه به قيمت زير سوال رفتن هويت هنري و استقلال فكريام، آنچه را كه به آن اعتقاد دارم زير پا بگذارم.
سرانجام كار چه شد؟ در حال حاضر برنامه ديگري براي اين پروژه داريد؟

هفته پيش ايميلي به كميته داوران ارسال كردم و از پذيرفتن جايزه امتناع كردم و به آنها اعلام كردم كه كاري كه نام من را به عنوان خالق اثر روي خود دارد بايد مطابق با نظر و ديدگاه من باشد،در نتيجه حاضر به پذيرفتن تغييرات مورد نظر اين بنياد نيستم. به گمان من هنرمند چيزي جز استقلال فكري، شم و خلاقيت هنري ندارد، اين تنها ابزار اوست. هيچ كسي در دنيا نميتواند هنرمند را تحت فشار بگذارد و تنها ابزار او را تصاحب كند و با دخالت و اعمال نظر بخواهد نگاه خودش را تحميل كند حتي اگر پاي جايزهيي بزرگ و موفقيتي تضمين شده وسط باشد. اميدوارم بتوانم روزي اين مجموعه عكس را جايي به دلخواه خودم به نمايش بگذارم يا در قالب يك كتاب چاپ كنم. اميدوارم كه قصه جوانان كشورم در لابهلاي اين تصاوير، نشنيده نماند.

ادامه ...